Frank Koerselman is mijn vriend

We zaten samen op de bank. Mijn vader en ik. Als Alzheimerpatiënt laat het korte termijn geheugen hem steeds meer in de steek. En dus kwam ik op het idee om hem eens een aantal gebeurtenissen uit onze vaderlandse geschiedenis van de afgelopen dertig jaar voor te leggen. Wat kon hij zich daar nog van herinneren, wat riepen die bij hem op? Die gebeurtenissen haalde ik uit het boek Het land van Beatrix van Hans Wansink.

Ik sloeg het boek vrij willekeurig open, op pagina 76. Toeval bestaat niet. Een pagina over de wijze waarop Nederland in de jaren van Beatrix met de grenzen van de zelfbeschikking is omgegaan. Vrij vertaald: een pagina over euthanasie in Nederland.

"Denk je wel eens aan euthanasie?", vroeg ik hem. "Neen" klonk het afgemeten.

Ik liet hem twee passages lezen. Passages die elk een andere stroming vertegenwoordigen. De eerste was afkomstig van wijlen Els Borst, die zich als minister eind jaren negentig hard heeft gemaakt vóór euthanasie.

"Pijn is meestal niet de reden voor een euthanasieverzoek. (...) Het gaat om de ontluistering. Het belangrijkste voor veel mensen is dat ze waardig kunnen sterven. (...) Je kunt echt lijden onder het vooruitzicht dat je dementeert".

En een passage van hoogleraar psychiatrie Frank Koerselman die diametraal tegenover die van Borst staat.

"Het verlies van onafhankelijkheid en het verlies van verstand beleven we als ontluistering. (...) Ook vroeger deed aftakeling natuurlijk pijn, maar men bleef wel geaccepteerd. Er was verdriet over, maar het was niet (...) onverenigbaar met het leven".

"Die Koerselman is mijn vriend", zei hij zachtjes doch gedecideerd.

Paul Strijp, 28 juni 2014

Let op het gelaat van de ander, zegt Emmanuel Levinas

De man had maar één missie in zijn leven: een herhaling van de shoah voorkomen. Een filosofische bijdrage aan het project Nooit meer Auschwitz zogezegd. Hoe is het toch mogelijk, zo vroeg hij zich af, dat westerse filosofen al 25 eeuwen met ethiek bezig zijn maar deze humanitaire ramp niet hebben kunnen verhinderen?

Emmanuel Levinas is zijn naam. Zijn biografie wordt beheerst door "een voorgevoel van de naziverschrikking en de herinnering daaraan", schrijft hij in één van zijn essays. Afgelopen weekend volgde ik een cursus over hem bij de Internationale School Voor Wijsbegeerte in Leusden.

 

 



De essentie van zijn leer is in een paar regels samen te vatten. Geniet van het leven, daar begint het mee. In het licht van die naziverschrikking is dat een opmerkelijk vertrekpunt. Maar, zegt Levinas, pas als je kunt genieten ontwikkel je gevoeligheid. Gevoeligheid voor mensen die niet kunnen genieten, voor mensen die lijden. "Hoor je de kinderen in de krotten van Mumbai huilen als je in Amsterdam bent? Let op het gelaat van de ander, beveelt Levinas ons aan. Welk beroep doet dat op ons? Het gelaat is niet het fysieke gezicht, maar datgene wat daar achter zit. Wat doe je voor die ander, vraagt hij ons. Luister, laat het eigen ik los en laat de ander zijn!

En dan is het weekend voorbij en sta je buiten. Wat moet ik met Levinas? Help, ik moet op het gelaat van de ander letten. Hoe doe ik dat? Voor de kinderen in Mumbai weet ik het nog niet. Maar voor de ander zoals die aan mij verschijnt, dwaalden mijn gedachten af naar een handzaam boekje dat ik ooit over coaching gelezen heb. Daarin stond dat goed luisteren betekent: letten op de inhoud, de emotie, het appèl dat de ander op je doet, de relatie, de intonatie, de woordkeus, datgene wat niet gezegd wordt, de lichaamstaal. Levinas zal het vast niet zo bedoeld hebben, maar ik vind dit wel een mooie praktische vertaling van zijn werk.

Niets zo lastig als goed luisteren, we gaan het weer proberen.

 

Paul Strijp, 22 juni 2014

Chardonnay op de Savignyplatz

Het mooiste plein van Berlijn. Niet de Potzdamer Platz. Evenmin de Gendarmenmarkt, hoewel die wel als zodanig in de gidsen staat. Neen, in Charlottenburg ligt de Savignyplatz. Op een steenworp afstand van het Literaturhaus en de Kurfürstendamm, verscholen tussen het groen, de metrobaan en de boekwinkels. Met een aantal goddelijke restaurants en terrassen. Hier heeft God het goede leven geschapen, niet in Parijs. De Duitsers zijn niet bekrompen waar het gaat om de glazen witte wijn. Dat zijn grote bellen, de Chardonnay en de Pinot vloeien rijkelijk. 

Op een groot scherm scoort Robben het vijfde doelpunt voor Oranje.

Paul Strijp, 14 juni 2014

Flaneren met ijs van Pisa

Rond het Scheldeplein in Amsterdam hing een on-Nederlandse sfeer. Het leek eerder een mediterrane avond. In groten getale liepen de mensen op en aan. Totale ontspanning, je zou het flaneren kunnen noemen. Zoals je ook wel ziet op de grote boulevards van Zuideuropese steden. Maar hier was het doel de Italiaanse ijssalon Pisa. Ambachtelijke ijsmakers sinds 1935. 

Lange wachtrij. Mensen schuifelden langzaam naar voren. Maar geen spanningen, irritaties of woordenwisselingen. Zoals je dat ook wel eens ziet op foto's uit de jaren dertig. Iedereen kalm en gedwee. Met één cynisch verschil: die mensen stonden toen in de rij om hun bonnen in te leveren, bij Pisa wachtte het genot van verrukkelijk ijs. En dat alles in een sfeer van luxe en overvloed. 

 





"Ook al zou deze salon in Zaltbommel zijn, dan nog zou ik er na het eten 's avonds een ijsje gaan halen", zei ik tegen mijn beide dochters. Zij knikten, ik geloof dat ze ook dan met me mee zouden gaan. We liepen terug naar de auto. Nog steeds die ontspanning, slechts een enkel woord of opmerking tussen de hapjes aan het ijs. 

"Pap, ik merk dat ik ook steeds vaker mijn mobiele telefoon met opzet niet meeneem. Dat is veel rustiger leven, zonder mobiele", bekende één van beiden.

Paul Strijp, 9 juni 2014

Laat u eerst even onderzoeken op maag- en darmaandoeningen

“Goh, ik licht mijn hele doopceel aan jullie”, zei zij met enige schaamte. Maar dat besef leidde niet tot inkeer. Integendeel. In nauwelijks tien minuten vertelde zij haar hele levensverhaal. Wij fietsten verder en groetten haar. Het duizelde mij voor ogen.

Een zonnige zaterdagmiddag op de heide van Blaricum. Het decor wordt gevormd door een demonstratie van aantal schaapsscheerders. Een paar minuten eerder hadden wij vluchtig wat woorden gewisseld.  “Zitten er sporen van gluten in het ijs?”, vroeg zij aan twee meiden van het ijscokarretje. Hé, sporen van gluten, dacht ik, deze mevrouw heeft vast coeliakie. Net zoals onze zoon. Coeliakie is een glutenallergie. En dat was het geval, ook zij had deze aandoening. Met coeliakie valt goed te leven. Streng dieet, dat wel, maar verder  vermoedde ik dus geen dramatisch verhaal achter deze mevrouw. Een Gooise mevrouw bovendien. Zag er keurig uit, goed verzorgd.
 

Die dramatiek bleek er wel te zijn. De afgelopen twaalf jaar van haar leven waren één grote lijdensweg. Aanvankelijk wat vage lichamelijke klachten die haar thuis aan de bank kluisterden. Die klachten kregen allengs een psychisch karakter. En dus kwamen er ook medicijnen aan te pas. “Heeft u schulden, heeft u misschien een slecht huwelijk?”, werd haar gevraagd. Dat was allemaal niet het geval, zo verzekerde ze ons. Op enig moment was een opname onontkoombaar. Wat volgde was een hel, zo te horen. Twee psychosen, serieuze zelfmoordgedachten.  “Voor je omgeving gaat het verhaal steeds meer kloppen. Ik kom uit een gezin van vijftien kinderen. Mijn vader heb ik nooit gekend, mijn moeder deelde het bed met meerdere mannen. Zelfs op haar sterfbed weigerde ze mij te vertellen wie mijn vader was. Zo’n jeugd moet op latere leeftijd wel tot een psychische inzinking leiden, denken veel mensen”, vertelde zij met lichte emotie.

Tot de plaatsvervanger van haar huisarts, een jonge vent, het over een andere boeg gooide. Na twaalf jaar. Wij gaan u eens testen, had hij voorgesteld. Het bleek haar redding. Mevrouw bleek coeliakie te hebben. Inmiddels is zij ruim een jaar aan een dieet. En voelt zij zich kiplekker.

Mijn tip. Laat u zich eerst even onderzoeken op maag- en darmaandoeningen voordat u ooit onverhoopt opgenomen dreigt te worden in een psychiatrisch ziekenhuis.

Paul Strijp, 7 juni 2014