Op mijn crematie mogen fouten worden gemaakt

Zij hadden graag ook nog iets willen zeggen. De ouders van een goede vriend van mij. Iets willen zeggen op de crematie van een buurvrouw. Maar de regie liet dat niet toe, de toespraken waren al ingepland en de computers en de geluidsapparatuur stonden al klaar. De crematie liet geen ruimte meer voor verrassingen. Crematies zijn tegenwoordig strak geleide, efficiënte logistieke operaties. Het verdriet wordt zorgvuldig vóór-geprogrammeerd.

De moeder van mijn vriend merkte terloops op: "Op mijn crematie mogen fouten worden gemaakt". Die opmerking inspireerde mij. Het droombeeld van mijn crematie is een losse bijeenkomst. Hapje en een drankje erbij, géén cake na afloop. Kist in het midden, wat vrienden en familie er omheen. Wie wat wil zeggen, neemt het woord. Wie niets wilde zeggen maar zich bedenkt, doet hetzelfde.


En in de geest van Pascal Mercier, één van mijn favoriete schrijvers, hoop ik dat het een afscheid wordt in de volle, doorslaggevende betekenis van het woord. De nabestaanden vertellen hoe ze mij hebben gezien en beleefd. Over wat er tussen hen en mij is gelukt en wat er is mislukt. Ik hoop dat zij de moed hebben om te vertellen waarin ik tekort geschoten ben. Géén ophemeling, géén gouden licht, géén verzwijgen van al wat donker was in mij.


En daarna echt aan de drank.


Paul Strijp, 26 juni 2016

Waar is het communisme in Praag?

De Sovjet-Unie beschouwde het land altijd als het liberale broertje en het minst betrouwbare lid van het Warschau-pact. Misschien was dat wel de reden dat de sovjets er een troepenmacht van maar liefst 75.000 man sterk heen stuurde. Tussen 1945 en 1989. Met recht mag je dus van een sovjetdominantie in het voormalige Tsjechoslowakije spreken.


En nu, ruim vijfentwintig jaar later, is in het straatbeeld van de hoofdstad Praag van die dominantie nauwelijks of niets meer te zien. Wat je wel tegemoet snelt, is een ware stortvloed aan andere invloeden en stijlen.

Gotiek, barok, art nouveau, kubisme, brutalisme. Maar sovjetarchitectuur in Praag zoals je die in het voormalige Oost-Berlijn aantreft met bijvoorbeeld de Karl Marx Allee? Met uitzondering van een aantal buitenwijken heb ik die niet kunnen ontdekken. Ik vroeg mij af hoe dat kan. Volgens mij zijn er drie redenen voor de afwezigheid van die architectuur.


Eén. Het toeval dat de binnenstad van Praag tijdens de Tweede Wereldoorlog niet gebombardeerd is en de sovjets die architectuur daar dus ook gewoon niet konden aanbrengen. Twee. De zelfbewuste en daadkrachtige houding waarmee de leiders het land na de bevrijding naar het Westen manoeuvreerden. En drie. Het feit dat slechts een minderheid communistisch stemde na de bevrijding.


Als argeloze toerist waan ik mij in een modern westers land zonder enig communistisch verleden.


Paul Strijp, 6 juni 2016

Franz Kafka, slachtoffer van zijn eigen passie

De man had maar één passie in zijn leven. Literatuur. Die passie bezorgde hem internationale roem als schrijver maar ook teleurstellingen. Teleurstellingen in het werk en teleurstellingen in de liefde.

Franz Kafka, geboren in 1883 en vooral bekend als schrijver van de boeken Het Proces en Het Slot, vocht een conflict uit tussen roeping en beroep. Zijn roeping was schrijver, zijn beroep ambtenaar. "Schreiben und Bureau schliessen einander aus, denn Schreiben hat das Schwergewicht in der Tiefe während das Bureau oben in Leben ist". Kafka wilde alleen maar literatuur zijn, de werkelijkheid was dat hij zijn dagen sleet in onderstaand kantoor aan het Wenceslausplein in Praag.

Ook in de liefde liep zijn passie voor literatuur hem voor de voeten. "It is possible that Kafka really loved Felice, but never to the point of sacrificing the interests of his true love: literature", lezen we in het aan hem gewijde museum in Praag. De sfeer is zwaarmoedig en bedrukt. Enerzijds vanwege de naderende en onheilspellende Jodenvervolging. Anderzijds vanwege de permanente onzekerheid van Kafka. In een brief aan zijn vader verklaart hij zó onzeker te zijn, dat het enige wat hij echt bezit datgene is wat hij in zijn hand of mond vasthoudt.


Elk mens heeft in zijn of haar leven innerlijke conflicten uit te vechten, sommigen van ons betalen daarvoor een hoge prijs.


Paul Strijp, 5 juni 2016

(bronnen: foto's genomen in Franz Kafka Museum, Praag)

Hannah Arendt: filosofe, politek theoretica of feministe?

Je zou bijna denken dat je bij een concert was. Van een beroemd popster. De mensen die in de voorverkoop geen kaartje hadden kunnen bemachtigen, stonden in de rij. Ik zag de blijheid en opluchting op het gezicht van een vrouw naast me die alsnog een toegangskaartje aangeboden werd. Voor een avond over Hannah Arendt.

Hannah Arendt. Geboren in 1906, tijdens de Tweede Wereldoorlog gevlucht, wereldberoemd vanwege een aantal boeken waaronder The Origins of Totalitarianism (1951) en The Human Condition (1958), minnares van Martin Heidegger, overleden in 1975.

Nog altijd mateloos populair dus. Bij jong en oud, viel me op. Ik vroeg me af waarom.

Arendt verwierf vooral faam met haar beschrijving van het proces tegen de nazi-beul Eichmann. Daaraan ontleende zij de notie van de banaliteit van het kwaad. Kort en goed wilde zij daarmee uitdrukken dat Eichmann niet over een verdorven karakter beschikte. Integendeel, hij was veeleer een alledaagse verschijning. Als je tot de wortels van het kwaad wilt doordringen, blijkt dat niets te zijn. En daarin schuilt zijn banaliteit. Een notie waarover tot de dag van vandaag een discours wordt gevoerd. Een notie ook die haar op veel kritiek is komen te staan. Maar zou dat discours haar populariteit verklaren?

Bekijk onderstaande film en oordeel zelf.

https://www.youtube.com/watch?v=dsoImQfVsO4

Een huiveringwekkend zelfbewustzijn, nog net geen minachting voor de interviewer, sigaret onafgebroken bij de hand. En moeiteloos, indringend en overtuigend formulerend.

In het begin van deze film gaat het over de vraag of Arendt een filosofe is dan wel een beoefenaar van de politieke theorie. Zij zelf houdt het op het laatste. Dan zal dat wel zo zijn. Maar volgens mij was zij ook en vooral feministe. Niet alleen omdat zij in de film de wens uitspreekt dat er ooit nog eens een vrouw tot de filosofie mag toetreden. Maar ook en vooral omdat zij met die zelfbewuste houding een voorbeeld voor vele generaties vrouwen moet zijn geweest.


Die houding, méér dan de inhoud van haar ideeën, was de verklaring voor het feit dat haar lezing was uitverkocht. Kan niet anders.

Paul Strijp, 1 juni 2016