Veiligheid vóór toiletbehoefte

Het zal haar eerste baantje zijn geweest, schat ik zo. Bij een beveiligingsbedrijf. Uitgeleend aan een gemeente om achter de balie bezoekerspassen te maken en uit te reiken. Leeftijd begin twintig, denk ik.

Dat maken van mijn pas wilde niet zo vlotten. Had niks met mij te maken, by the way. Maar de reeks benodigde handelingen was voor haar niet duidelijk. Elke poging eindigde met een diepe zucht. De klok tikte door, het tijdstip waarop ik had afgesproken met een medewerker van de gemeente naderde.

Ondertussen voelde ik al die tijd een behoefte om het toilet te frequenteren. U kent dat, die behoefte kan onder dat soort omstandigheden steeds heftiger worden. Dus leek mij de vraag ‘Zou ik wel al even naar het toilet kunnen terwijl u mijn pas maakt?’ alleszins reëel. Het meisje keek mij vanachter haar scherm doordringend aan, liet een pauze vallen en velde daarna haar allesvernietigende oordeel: ‘Neen, dat kan pas als uw pas gereed is.’ Daar zat geen woord Spaans bij, daar zat evenmin een millimeter ruimte om toch even snel te ontsnappen. Wachten zult u, tot voor 100% aan de veiligheidsvoorwaarden is voldaan.

Een senior collega hielp haar uit de brand. Geroutineerd toonde die de reeks handelingen, mijn bezoekerspas werd razendsnel uitgespuugd. Net zo snel haastte ik mij naar mijn sanitaire bestemming. Dat ging maar net goed.

Ik voorspel deze jonge meid een grote toekomst in de beveiligingsindustrie. Er zal never nooit niet nog iemand waar dan ook waar zij dienst doet, ongezien naar binnen sneaken. Maar ik hoop ook dat zij tijdens haar carrière niet aan perfectie ten onder gaat. En dat zij ooit nog leert dat het best beveiligde systeem nog altijd een paar open plekken moet hebben, 100% beveiligd bestaat niet.

Paul Strijp, 5 juli 2025

Groeten uit Wenen, ontspannen stad van nostalgie en schone schijn

 

Het leven in Wenen is leven in nostalgie. De nostalgie van het Habsburgse Rijk. Met de beroemde laatste keizer, Franz Joseph.

Het Rijk dat de troon van de keizer, het altaar van de kerk en de kunst van de monumenten verbond. Die nostalgie is nog steeds zichtbaar en voelbaar. In de talloze musea, in de koffiehuizen en in de paleizen van de verschillende generaties Habsburg.

 

En in de Sezession, de Oostenrijkse art nouveau die opkwam tijdens het verval van het keizerrijk. Met toonaangevende figuren als de schilder Gustav Klimt en de architect Otto Wagner. 

En niet te vergeten de talloze componisten die in Wenen zijn geboren of daar ten minste een deel van hun leven hebben doorgebracht. Mahler, Strauss, Brahms, Schubert, Mozart.

Op hetzelfde moment is er ook de hedendaagse werkelijkheid. Die heeft iets onwerkelijks. Hij is namelijk opvallend ontspannen terwijl dat precies is wat je niet zou verwachten. In een land dat samen met Hongarije lang het middelpunt van Europa en andere delen van de wereld is geweest, zou ik controle en toezicht verwachten. Veel politie op straat. Veel camera's in de openbare ruimte. Niets van dat alles. 

Politie is niet of nauwelijks zichtbaar, in het openbaar vervoer zijn geen toegangspoortjes en evenzeer nauwelijks controleurs. Of het komt door deze relatieve afwezigheid van de surveillance of niet, maar de mensen zijn er opvallend vriendelijk. Groeten elkaar op straat, houden keurig en geduldig rechts als ze roltrap naar beneden gaan. En een chauffeur begon zich omstandig te verontschuldigen nadat er een bijna-ongeluk met zijn bus was voorgevallen, overigens geheel buiten zijn toedoen. Kom daar eens om in Amsterdam.

Dat alles in een samenleving die veel te stellen heeft met haar verleden. En dat eigenlijk pas sinds een jaar of 35 aan het verwerken is. Een verleden met veel antisemitisme tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wenen was tijdens de oorlog gewoon een soort tweede Auschwitz, bekende het Wien Museum heel openhartig.

Het onwerkelijke van de Weense samenleving zit ook in de onzichtbare gevolgen van de neutraliteitspolitiek die Oostenrijk sinds jaar en dag voert naar het buitenland. Ook nu in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Het land kiest geen partij. Dagblad Trouw wist te melden dat als gevolg daarvan Wenen een vrij toegangsoord is voor Russische spionnen. Bang als de Oostenrijkers zijn om de Russische inlichtingendiensten voor het hoofd te stoten.

Ontspannen samenleving, met een Russische invloed die er wel is  maar die je niet ziet. Misschien leeft Oostenrijk nog wel steeds in de tijd van de eeuwwisseling rond 1900. Philip Blom laat in zijn boek 'De duizelingwekkende jaren' zien hoe het land toen alles deed om de schone schijn op te houden. Het keizerrijk liep op zijn laatste benen, de bevolking deed alsof zij dat rijk nog steeds steunde, maar deed ondertussen precies waar zij zin in had. 

 

Paul Strijp, 10 juni 2025

Leve de zorg in Nederland

 

Haar gezwikte enkel genas goed. Maar toch, na twee weken voelde zij nog wat pijn. Niet heftig, maar zeurend. Toch maar niet mee door blijven lopen, dacht ze. En dus consulteerde ze de huisarts. Op een vrijdagmiddag, vlak vóór een weekendje weg.

De huisarts hoorde haar verhaal aan en gebood haar om subiet naar het ziekenhuis te gaan. Dat kon natuurlijk niet, wierp ze nog tegen. Immers, dat weekendje weg was belangrijker. En die foto's in het ziekenhuis, ach, die konden een week later ook vast nog gemaakt worden. Toch? Zo dacht de huisarts, begin dertiger, er niet over. 'Je gaat nú naar het ziekenhuis. Ik ben bang dat je een scheurtje in je enkel hebt, dat meteen moet helen. Loop je daar te lang mee door, dan kun je daar je hele leven last van houden.'

Dat was nog eens stoere taal van die huisarts, begin dertiger. Dus droop ze af naar het ziekenhuis, op diezelfde vrijdagmiddag. Alwaar exact het scheurtje op de foto's werd geconstateerd waar de huisarts zo bang voor was. In no time werd haar enkel voorzien van een brace. Om vervolgens naar huis te gaan, op diezelfde vrijdagmiddag.

Het hele tafereel had precies twee uur geduurd, gemeten vanaf het begin van het bezoek aan de huisarts tot en met de thuiskomst na het ziekenhuisbezoek.

Leve de zorg in Nederland! 

Er is méér dan het optimisme van Popper

 

We hebben allemaal de plicht tot optimisme. Een morele oproep van de Britse filosoof Karl Popper (1902 - 1994). Een oproep die, zeker in deze verwarrende en dreigende tijden, bijna niet te negeren valt. Een onmisbare oproep om te overleven, zou je bijna zeggen.

Toch staan daar ook andere levensvisies tegenover, zo bleek mij enige tijd geleden. De schrijver Bas van Putten sprak in NRC Handelsblad over 'onze obsessieve neiging om groot leed klein te maken'. Wat bedoelde hij daarmee?

Tegenwoordig mag niets meer 'erg' zijn. Geen leed zo hevig of we geven er een positieve twist aan. Onder verwijzing naar zijn dementerende vader, die in een verzorgingstehuis wordt aangezet om door te schilderen op zoek te gaan naar de kunstenaar in zichzelf, stelt Van Putten zich de vraag: is die positieve grondhouding niet een soort dwangmodel geworden? Zijn wij niet ten prooi gevallen aan een verplicht geloof in de onkwetsbaarheid van het individu?

"Ik wil hem daar niet zien zitten voor dat lege vel papier."

Een gevoel van wanhoop dat ik herken vanwege het vergelijkbare ziekteproces van wijlen mijn vader.

Neen, dan liever de tijd van Bach, zo vervolgt Van Putten. Ich habe genug, ich will den Kreuzstab gerne tragen. Toen, in die vroege achttiende eeuw, onderging de mens zijn lot met nederige overgave.

Je zou kunnen zeggen: die neiging om groot leed klein te maken, is een expressie van het optimisme waar Popper ons toe oproept. Bach zet daar een andere benadering naast. En er is natuurlijk ook altijd nog, hoe maatschappelijk en politiek omstreden ook, de zelfgekozen dood.

Hoe het ook zij, er is méér dan het optimisme van Popper.

Paul Strijp, 30 maart 2025

  

Wat heeft corona toch met ons welbevinden gedaan?

Nou, met die mentale problemen van jongeren tijdens corona viel het  wel mee. Die waren heus niet groter dan vóór corona. Aldus Naomi Koning naar aanleiding van haar promotieonderzoek. Zij erkent overigens ruiterlijk dat er ook studies bestaan die wel negatieve effecten aantonen: eenzaamheid en somberheid. Een wisselend beeld dus.

Mentale problemen tijdens corona is nog iets anders als die welke ontstonden na de pandemie. Daarover ken ik geen wetenschappelijk onderzoek, wel heb ik een aantal observaties.

Het aantal burgers dat een beroep op vrijwilligers doet om te helpen met het sorteren van hun post, is na corona sterk gedaald. Vóór de pandemie stonden die mensen met hun plastic zakken met brieven in de rij voor het kantoor van de vrijwilligersorganisaties, nu komen ze niet of nauwelijks meer. De verklaring? Niemand die het weet. Iets met corona, hoor je de  vrijwilligers mompelen.

Het post-corona-effect verklaart volgens de KNVB de stevige groei van ernstig wangedrag in het amateurvoetbal, aldus de NRC in september vorig jaar. De directeur amateurvoetbal wil de zaken niet groter maken dan ze zijn, maar volgens hem gaat het wel de verkeerde kant op. Het aantal stakingen, directe rode kaarten, tuchtzaken: allemaal lopen ze op.

En dan ons gedrag in de trein. Dat is er na corona ook niet fatsoenlijker op geworden, aldus een reportage in dezelfde NRC. Het personeel van de NS en van de streekvervoerders ziet na corona een afname van de tolerantie. Vooral jongeren luisteren minder, zijn sneller opstandig en hebben kortere lontjes. Vorig jaar was dat voor het personeel ook aanleiding om te staken.

Wat heeft corona toch met ons welbevinden gedaan?

Paul Strijp, 29 maart 2025

Zilverlijnen is geen empathie

Ooit weleens van het woord zilverlijnen gehoord? Ik een tijdje terug voor het eerst, bij een cursus voor vrijwilligers. Eigenlijk weet ik nog steeds niet of dit een correct werkwoord is, het online woordenboek maakt er in elk geval geen melding van. Wel van de Zilverlijn, de inmiddels gestopte belservice voor ouderen van het Nationaal Ouderenfonds. Maar of zilverlijnen als werkwoord nu bestaat of niet, ik vond de uitleg die ik tijdens de cursus kreeg zo mooi, dat ik heb besloten om het in mijn persoonlijke vocabulaire op te nemen.

'Je kunt ten minste nog zwanger worden'. Een schrijnend voorbeeld van zilverlijnen. Wat zo veel wil zeggen als: een beroerde situatie met woorden verzachten. Zilverlijnen is iets geheel anders als het tonen van empathie.

Bij empathie sta je ergens bij stil. 'Ik weet niet wat ik moet zeggen, maar ik ben blij dat je dit met me deelt.' Dat is krachtiger dan het overstemmen van het verhaal van de ander door je eigen verhaal, een grap of een relativering met de woorden ten minste.

Hoe een niet-bestaand werkwoord je toch weer wat wijzer kan maken.

Paul Strijp, 28 maart 2025

Ja gezellig, dineren met de QR-code

 

Na drie kwartier trad de irritatie in. Toen hadden we er eigenlijk wel schoon genoeg van. Nog steeds geen druppel water gezien, laat staan een glaasje wijn. Evenmin een droog stukje brood. Gewoon helemaal niks. Voor de goede orde en waarschijnlijk ten overvloede: we zaten in een restaurant.

Na drie kwartier hadden we genoeg van alle onzin van bestellingen via een QR-code. Kunnen we niet gewoon op een papiertje met potlood aangeven wat we willen eten?, vroegen we toen. Dat vond de serveerster een briljant idee. Vanaf dat moment liep de bediening als een trein, van ellende bestelde ik maar meteen een dubbele portie spareribs.

En in die eerste drie kwartier? Alleen maar druk in de weer met pogingen om de code te scannen. Dat was nog niet zo eenvoudig. Op enig moment liet de serveerster ons weten dat we een klein en vrijwel onzichtbaar icoontje hadden moeten aanklikken om de bestelling te bevestigen. Deze had de keuken dus niet bereikt. Maar bleef ergens in the cloud van het restaurant hangen.

De eerste drie kwartier kwamen we dus ook in het geheel niet aan een gesprek toe, toch een niet onbelangrijk onderdeel van een restaurantbezoek. Een dag later kreeg ik het boek Digitale Gremlins van Rens van der Vorst onder ogen. En toeval of niet, mijn oog viel als eerste op de volgende passages.

'Het grootste probleem (met bestel-QR-codes, toevoeging van mijzelf) is dat ze efficiënt zijn. (...) Ik was pas in Spanje. Ik hou van Spanje. (...) Maar ook daar: overal bestel-QR-codes. Weg rituelen. Geen gesprekje met de ober. Niet wenken. Niet opzichtig genegeerd worden. Geen praatje over de vis van de dag. Geen flauwe grappen. (...) De essentie van het terrasritueel is juist dat het niet efficiënt is, vind ik. Dat je kunt lachen om of met de ober. (...) Dat je kunt vragen wat er lekker is van de tap. Dat je lekker lang op de rekening moet wachten met de zon op je gezicht.' (pagina's 56-57)

Paul Strijp, 22 maart 2025